Daididau

  • ThePlus Audio

ДУДУК (Якут скрипкасы)

Армениядан жанкүйерлердің сыйы

"Американдықтар мен жапондықтар дудуктың дыбысын синтезаторда қайта жасауға тырысты, бірақ әлі күнге дейін ұқсас дыбысты шығарған емес. Бұл дегеніміз, дудук бізге Құдайдың сыйы."
— Дживан Гаспарян

Дудук — тоғыз тесігі бар түтік пішінді ағаштан жасалған үрмелі музыкалық аспап. Аспаптың дәстүрлі атауы — циранапох, бұл «өрік ағашының түтігі» немесе «өрік ағашының жаны» деп аударылады. Ежелгі армян аңызына сәйкес, дудук өрік ағашының бір бұтағынан жасалған:

"Бірде бір Желес ағаш гүлдеген Өрік ағашына ғашық болыпты, бірақ ашулы Боран оның сүйіктісінің жанында айналып билеуіне мүмкіндік бермепті. Көп өтініштен кейін, Боран келісім беріп, бірақ шарт қояды: егер Желес кетсе, Боранның ыстық тынысынан ағаш қурайды. Күз келгенде, ағаштың жапырақтары қурап, Желеске қуаныш сыйлай алмай қалған кезде, ол мұңайып, ұшып кетеді. Ағаш қайғыдан қурап, бір бұтағын ғана сақтап қалады. Сол бұтақты бір жас жігіт тауып алып, одан түтік жасайды, ал оның алғашқы үнінен мұңды әуен төгіледі..."

Дудук — ерекше аспап, ол армян тілінің өзіндік диалектикасын білдіреді және адамның дауысына өте жақын болғандықтан, жанды терең әсерге бөлейді. 2005 жылы бұл аспап және оның әуендері ЮНЕСКО-ның материалдық емес мәдени мұрасының мәртебесіне ие болды.

Дживан Гаспарянның арқасында дудук дыбысы көптеген әйгілі фильмдерде, атап айтқанда, «Гладиатор», «Нарния хроникалары: Арыстан, Жезтырнақ және Сиқырлы шкаф», «Да Винчи коды», «Кариб теңізінің қарақшылары: Әлемнің шеті», «Зена — жауынгер ханшайым», «Тақтар ойыны» және тағы басқаларында естіледі.

Димаш Құдайбергеннің репертуарында Дживан Гаспарян орындаған дудуктың сиқырлы партиясы Игорь Крутойдың «Знай» шығармасында естіледі. «Бір аспанның тарихы» туындысының аранжировкасына арнайы дудук партиясы жазылды.